شخصیت وابسته (Dependent Personality) در رابطه
تعریف
شخصیت وابسته به فردی گفته می‌شود که در روابط نزدیک، به شدت به حمایت، تصمیم‌گیری یا تأیید طرف مقابل وابسته است و بدون حضور یا تایید او، در اداره زندگی یا مواجهه با چالش‌ها، دچار اضطراب، تردید و ترس از طرد یا تنها ماندن می‌شود.
ویژگی‌ها و نشانه‌ها
- دشواری در تصمیم‌گیری مستقل: حتی درباره مسائل روزمره، به تأیید یا راهنمایی طرف مقابل نیاز دارد.
- ترس شدید از طرد یا تنها شدن: دائماً نگران از دست دادن حمایت یا محبت شریک عاطفی است.
- تحمل رفتار منفی: برای جلوگیری از قطع رابطه، ممکن است رفتارهای نادرست، تحقیر یا حتی آزار را بپذیرد.
- ناتوانی در ابراز نیاز یا مخالفت: نیازها یا خواسته‌های خود را به خاطر ترس از رد شدن، بیان نمی‌کند.
- نیاز به حضور مداوم شریک: احساس بی‌ارزشی یا اضطراب در نبود شریک عاطفی.
- سختی در شروع فعالیت‌های جدید: منتظر حمایت یا انگیزه‌بخشی دیگران برای شروع کارهاست.
ریشه‌ها (عوامل زمینه‌ساز)
- سبک دلبستگی ناایمن (خصوصاً دلبستگی اضطرابی)
- تجربیات کودکی نظیر والدین کنترل‌گر یا بیش از حد حمایت‌گر
- عزت نفس پایین و باور به ناتوانی شخصی
- پیام‌های تربیتی که به اتکا به دیگران بیش از خودتکیه‌گری توجه دارند
پیامدها
- روابط ناسالم و وابسته، گاهی همراه با سوءاستفاده عاطفی
- فرسودگی روحی، احساس نارضایتی و بی‌قدرتی
- رشد نکردن فردیت، هویت و استقلال روانی
راهکار و درمان
- درمان فردی: روان‌درمانی (خصوصاً رویکرد شناختی-رفتاری، طرحواره‌درمانی یا تحلیل رفتار متقابل) برای تقویت عزت نفس و مهارت‌های خوداتکایی
- آموزش مهارت‌های ارتباطی: جرأت‌مندی، مرزبندی سالم، بیان نیازها
- آگاهی از سبک دلبستگی خود و اصلاح باورهای ناکارآمد
- در صورت نیاز: مراجعه به روان‌شناس خوب برای ارزیابی تخصصی و برنامه‌ریزی مداخلاتی
