روش هفت کلاه فکری (Thinking Hats) ابداع ادوارد دوبونو (Edward de Bono)، مدلی خلاقانه برای تصمیم‌گیری و حل مسئله است که با تفکیک انواع تفکر به “کلاه‌هایی” با رنگ مختلف، کمک می‌کند مسئله را از جنبه‌های گوناگون بررسی کنیم.
معرفی هفت کلاه فکری
- کلاه سفید (تفکر مبتنی بر واقعیت و اطلاعات)
- تمرکز: اطلاعات موجود، آمار، واقعیت‌ها
- سؤال کلیدی: “الان چه می‌دانیم؟ چه اطلاعاتی کم داریم؟”
- کلاه قرمز (تفکر احساسی و عاطفی)
- تمرکز: احساسات و غرایز
- سؤال کلیدی: “الان چه احساسی دارم؟”
- کلاه سیاه (تفکر منفی و نقادانه)
- تمرکز: خطرات، ریسک‌ها، انتقاد
- سؤال کلیدی: “چه چیزی ممکن است اشتباه پیش برود؟”
- کلاه زرد (تفکر مثبت و خوشبینانه)
- تمرکز: مزایا، فرصت‌ها
- سؤال کلیدی: “چه چیز مثبتی در این وضعیت هست؟”
- کلاه سبز (تفکر خلاقانه و راه‌حل‌یاب)
- تمرکز: ایده‌های جدید، راه‌حل‌های نو
- سؤال کلیدی: “چه راه جدیدی می‌توانم امتحان کنم؟”
- کلاه آبی (تفکر سازماندهی و کلان‌نگر)
- تمرکز: مدیریت فرآیند فکر کردن، جمع‌بندی
- سؤال کلیدی: “گام بعدی چیست؟ چه ساختاری نیاز داریم؟”
- کلاه خاکستری (که اخیراً اضافه شده؛ تفکر عقلانی و تجربی)
- تمرکز: استفاده از تجربه و منطق
- سؤال کلیدی: “تجربیات قبلی چه می‌گویند؟”
استفاده از هفت کلاه فکری در حل مشکلات روابط عاطفی
۱. مشکل را تعریف کنید (کلاه آبی):
مثال: احساس می‌کنید رابطه عاطفی شما دچار سردی شده است.
۲. جمع‌آوری اطلاعات (کلاه سفید):
شواهد و نشانه‌ها را جمع کنید. چه اتفاقاتی افتاده؟ پیام‌ها، مکالمات، رفتارها را بررسی کنید.
۳. بررسی احساسات (کلاه قرمز):
احساس واقعی خودتان را مطرح کنید. شاید ناراحتی، ترس، بی‌انگیزگی یا حتی امیدواری حس کنید.
- تحلیل خطرات و مشکلات (کلاه سیاه):
چه چیزهایی ممکن است بدتر شوند؟ آیا این مشکلات قبلاً هم پیش آمده‌اند؟ چه عواقبی دارد؟
- نگاه مثبت و شناسایی فرصت‌ها (کلاه زرد):
این بحران چه فرصت‌هایی برای رشد یا نزدیکی بیشتر ایجاد می‌کند؟ نقاط قوت رابطه چیست؟
- ایده‌پردازی برای حل مشکل (کلاه سبز):
چه راه حل‌هایی می‌توانید امتحان کنید؟ گفت‌وگوی صادقانه، مشاوره، وقت گذرانی با هم، یا تغییر عادات…
- جمع‌بندی و تصمیم‌گیری (کلاه آبی):
با درنظر گرفتن همه زاویه‌ها، بهترین تصمیم یا قدم بعدی را انتخاب کنید
مثال عملی
فرض کنید اختلافی بر سر ارتباط با خانواده‌ها وجود دارد:
- کلاه سفید: واقعیت این است که یکی از شما تمایل بیشتری به دیدار خانواده دارد.
- کلاه قرمز: حس می‌کنید نادیده گرفته می‌شوید یا دچار خشم و عصبانیت شده‌اید.
- کلاه سیاه: شاید نگرانی از این دارید که این اختلاف شدت بگیرد و به دوری منجر شود.
- کلاه زرد: اگر به توافق برسید، احساس نزدیکی و رضایت بیشتری پیدا می‌کنید.
- کلاه سبز: راهکارهایی چون برنامه منظم دیدار، تقسیم وقت یا برقراری گفت‌وگو پیش نهاده می‌شود.
- کلاه آبی: تصمیم می‌گیرید یک شب را به گفت‌وگوی بدون سرزنش اختصاص دهید.
